ZOBACZ JAK WOJ. ŚLĄSKIE WYKORZYSTUJE FUNDUSZE EUROPEJSKIE.
Rozmowa z Jakubem Chełstowskim, marszałkiem województwa śląskiego
Koniec roku to zawsze czas podsumowań, a zatem to odpowiedni moment na bilans dotychczasowych osiągnięć w realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego. Jak Pan ocenia poziom zaangażowania Funduszy Europejskich w rozwój województwa śląskiego na obecnym etapie?
Realizacja Regionalnego Programu Operacyjnego przebiega zgodnie z założeniami. W tym momencie całość środków to ok 16 mld zł, stanowią środki zaangażowane, czyli takie, na które rozpoczęły się już nabory wniosków konkursowych lub pozakonkursowych. Natomiast zakontraktowanych zostało już prawie 80 proc., co przekłada się na ok 11 mld zł, które zainwestowano w realizację projektów europejskich.
Rezultaty unijnego wsparcia w naszym regionie są zresztą widoczne gołym okiem niemal na każdym kroku. Województwo przeszło niesamowitą przemianę na przestrzeni ostatnich lat – od obszaru kojarzonego wyłącznie z górnictwem i przemysłem ciężkim do miejsca, w którym jesteśmy obecnie, gdzie nowoczesne technologie i innowacyjne spojrzenie na gospodarkę łączy się z głęboko zakorzenioną tradycją i kulturą regionu. Od wejścia Polski do Unii minęło 15 lat, podczas których dzięki wsparciu z Funduszy Europejskich Śląskie zyskało mnóstwo przełomowych inwestycji, które na zawsze zmieniły wizerunek i wyobrażenie o tym regionie.
Jakie największe przedsięwzięcia w województwie zostały dofinansowane ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2014-2020?
Jeżeli mówimy o największych projektach, to na pierwszy plan wybijają się wszelkie przedsięwzięcia rewitalizacyjne, które z oczywistych względów należą do tych najbardziej efektownych inwestycji. Tego rodzaju projekty nie tylko służą mieszkańcom, ale również trwale zmieniają oblicze regionu, tak jak np. nowy chorzowski rynek. Od lat 70. XX wieku w wyniku niefortunnej decyzji o poprowadzeniu estakady przez główny plac miejski Chorzów nie posiadał właściwego centrum kulturalnego, które mogłoby być miejscem integracji społecznej mieszkańców. Sytuacja zmieniła się dopiero w czerwcu obecnego roku, kiedy udało się tam stworzyć rynek z prawdziwego zdarzenia, który przez kolejne dekady będzie stanowił najlepszą wizytówkę miasta.
Projekty rewitalizacyjne wpisują się w nurt, którym jako Województwo chcemy podążać, łącząc nowoczesność z tradycją. Inwestycje tego typu niejednokrotnie tchnęły nowe życie w obiekty zdegradowane i zapuszczone, ale stanowiące ważną część tożsamości regionu. W ostatnich latach rewitalizacji zostały poddane liczne obiekty o znaczeniu historycznym i kulturalnym, takie jak Pałac Rheinbabenów w Siemianowicach, szyb Kościuszko na terenie Zabytkowej Kopalni Ignacy w Rybniku, popularny „BECEK”, czyli Bytomskie Centrum Kultury, kolonia robotnicza Ficinus czy ruiny zamków znajdujące się na Szlaku Orlich Gniazd. Warto również wspomnieć o Planetarium, które jest obecnie modernizowane – trwające tam prace pochłoną ponad 130 mln zł, dzięki którym mocno archaiczny już obiekt przemieni się w nowoczesny Śląski Park Nauki. Równie dużo uwagi poświęciliśmy projektom rewitalizacji regionalnych dworców kolejowych i stworzeniu w ich bezpośrednim sąsiedztwie centrów przesiadkowych, ułatwiających pasażerom przemieszczanie się przy pomocy różnych środków transportu. Takich działań doczekały się m.in. dworce w Wiśle, Pszczynie czy Wodzisławiu Śląskim.
Dzięki projektom rewitalizacyjnym odświeżone architektonicznie i unowocześnione technologicznie budynki stają się bardziej dostępne dla obywateli oraz upiększają okolice, niejednokrotnie zdobywając prestiżowe nagrody. Tak było w tym roku, gdy aż 3 projekty zrealizowane z RPO – rewitalizacja zabytkowego dworca w Rudzie-Chebziu, biblioteki głównej w Sosnowcu oraz rynku w Rudzie-Orzegowie – zostały wyróżnione nagrodami dla Najlepszej Przestrzeni Publicznej Województwa Śląskiego 2019. Co ważne, funkcjonalność takich miejsc zostaje w wyniku przeprowadzonej renowacji znacznie rozszerzona – jak w przypadku dworca w Chebziu, który obecnie nosi miano „Stacji Biblioteki”, dając podróżnym możliwość wypożyczenia lektury do pociągu. Niektóre obiekty całkowicie zmieniają swoje przeznaczenie, czego najlepszymi przykładami są Centra Usług i Aktywności Społecznych, które licznie powstały w wielu miastach regionu w wyniku rewitalizacji zniszczonych budynków i kamienic.
Proszę wskazać działania, których podjęło się Województwo na rzecz lokalnych społeczności w ramach RPO.
Przez ostatnich 6 lat w województwie zrealizowano setki projektów aktywizacyjnych na rzecz osób bezrobotnych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, programów aktywnej integracji oraz działań wzmacniających potencjał społeczno-zawodowy. Przeznaczyliśmy na to ponad miliard złotych. Były to szkolenia i kursy zawodowe dla osób bezrobotnych i poszukujących zatrudnienia, dzięki którym byli oni w stanie znacząco podnieść swoje kompetencje zawodowe i odnaleźć się na rynku pracy.
Warto jednak zaznaczyć, że wsparcie z Regionalnego Programu Operacyjnego kierowane jest do szerokiej grupy odbiorców zagrożonych wykluczeniem ze względu na sytuację życiową. Nie są to więc wyłącznie bezrobotni, ale również osoby, których trudna sytuacja na rynku pracy częstokroć wynika z innych czynników, takich jak niepełnosprawność czy choroba. Niezmiernie istotne jest, by osoby zmagające się z tego typu trudnościami, które często uniemożliwiają im kontynuowanie pracy zawodowej, nie zostały zepchnięte na margines, a czuły się ważną i integralną częścią społeczeństwa.
Środki z RPO przyczyniły się również do przywrócenia na rynek pracy osób zmagających się z różnymi problemami zdrowotnymi. Około 200 mln zł przeznaczyliśmy na poprawę opieki medycznej i zwalczanie chorób stanowiących największe zagrożenie dla zdrowia naszych mieszkańców. Te fundusze pozwoliły nam zrealizować pakiet siedmiu Regionalnych Programów Zdrowotnych, dzięki którym działaniami profilaktycznymi, diagnostycznymi i rehabilitacyjnymi zostały objęte osoby cierpiące z powodu nowotworów, zaburzeń psychicznych oraz chorób układów: kostno-stawowego, krążenia i oddechowego.
Które działania zrealizowane z RPO są szczególnie istotne z Pana perspektywy?
Nie chcę tutaj wyróżniać jednej dziedziny, bo wszystkie obszary wsparcia są równie istotne. Jednak z satysfakcją patrzę na rozwój sektora MŚP (mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw). Właściciele firm chętnie korzystają z funduszy europejskich (prawie 1000 projektów wybranych do dofinansowania), by rozwinąć swoją działalność w różnych dziedzinach i kierunkach, częstokroć również po to, by się całkowicie przebranżowić lub wejść ze swoimi produktami na nowe rynki.
Duże znaczenie dla przyszłości regionu ma również fakt, że udało nam się skorelować wsparcie na rzecz przedsiębiorców ze wsparciem dla szkolnictwa zawodowego. Na realizację projektu „Śląskie. Zawodowcy” przeznaczyliśmy ponad 17 mln zł z RPO. Ma on na celu nawiązanie pomiędzy szkołami a przedsiębiorcami sieci współpracy i partnerstwa, która przełoży się na powstanie nowych programów edukacyjnych – adekwatnych do oczekiwań, jakie mają pracodawcy wobec przyszłych pracowników – oraz gwarantujących uczniom szkół branżowych płatne staże i praktyki zawodowe. Dzięki temu projektowi młodzi ludzie zdobywają niezbędne praktyczne doświadczenie, a przedsiębiorcy zapewniają sobie wysoko wykwalifikowanych pracowników na przyszłość. Dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb lokalnego rynku pracy było jednym z największych wyzwań, jakie podjęliśmy w obecnej perspektywie unijnego finansowania, ale już widać efekty tych starań – dziesiątki szkół z całego regionu, które zostały wyremontowane, przebudowane, wyposażone w najnowocześniejszy sprzęt i dostosowane do europejskich standardów.
Nie można zapominać o problemie smogu i pracach nad transformacją regionu w kierunku zrównoważonego rozwoju – to zadania, które również wymagały naszej szczególnej uwagi. Od początku Programu najwięcej środków przeznaczyliśmy na wsparcie energetyki i transportu, zdając sobie sprawę z pilnej potrzeby modernizacji energetycznej budynków i zwalczania tzw. niskiej emisji. To była olbrzymia kwota – ponad 3,5 mld zł. Jednak zdając sobie sprawę ze skali wyzwania, jakie przed nami stało, zdołaliśmy jeszcze rozszerzyć to wsparcie o dodatkowe środki z budżetu państwa, które umożliwiły wybór większej liczby projektów do dofinansowania z RPO w obszarze odnawialnych źródeł energii (OZE). W kategoriach sukcesu możemy mówić również o całkowitym wycofaniu wsparcia dla transportu publicznego napędzanego wyłącznie silnikami diesla, dzięki czemu dzisiaj po naszych drogach w głównej mierze jeżdżą nowoczesne autobusy hybrydowe, a w niektórych gminach nawet w pełni elektryczne tabory. Wsparcie dla zielonej gospodarki i energetyki idzie w parze ze wsparciem dla innych dziedzin, takich jak medycyna, technologie informacyjno-komunikacyjne czy przemysły wschodzące. Wszystkie te elementy razem stanowią inteligentne specjalizacje województwa śląskiego i na silnym wspieraniu ich rozwoju chcemy oprzeć przyszłość regionu, co przyczyni się do jego dalszej transformacji.
Co czeka nas w kolejnej perspektywie unijnego finansowania?
Województwo jest obecnie na etapie planowania i wyznaczania dalszych kierunków rozwoju regionu po zakończeniu obecnej perspektywy finansowej. Na pewno kolejny Regionalny Program Operacyjny będzie koherentny z pięcioma najważniejszymi filarami polityki spójności UE na lata 2021-2027. Cele polityki spójności na ten okres to „bardziej inteligentna Europa”, „bardziej przyjazna dla środowiska, bezemisyjna Europa”, „lepiej połączona Europa”, „Europa o silniejszym wymiarze społecznym”, „Europa bliżej obywateli – zintegrowany i zrównoważony rozwój wszystkich typów terytoriów”. Wśród nich są kierunki rozwoju, w których Śląskie już od dawna wykazuje duży potencjał, takie jak rozwój inteligentnych i innowacyjnych rozwiązań oraz wsparcie dla MŚP w tym zakresie, czy prężny rozwój połączeń komunikacyjnych – zarówno tych transportowych, jak i cyfrowych. W przyszłej perspektywie, biorąc pod uwagę wyzwania klimatyczne, wiele działań będzie również nakierowanych na poprawę jakości powietrza w regionie. Dalsze wsparcie na walkę z "niską emisją” oraz współpraca z organami europejskimi i innymi regionami górniczymi w ramach platformy „Coal Regions in Transition” sprawiają, że jesteśmy spokojni o płynne przejście w kierunku zielonej gospodarki.
Dziękuję za rozmowę.
Więcej na: rpo.slaskie.pl