Wydziedziczenie to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu pozbawienie osoby uprawnionej do dziedziczenia jej przywileju, a w praktyce uprawnienia do zachowku. Wbrew ogólnie panującemu przekonaniu z wydziedziczeniem nie mamy do czynienia w sytuacji, gdy spadkodawca nie ujął w testamencie spadkobiercy, który dziedziczyłby po nim z ustawy. Problem ten sięga znacznie głębiej, albowiem spadkodawca musi w sposób nie budzący wątpliwości i uzasadniony stwierdzić w testamencie kogo wydziedzicza i z jakiego powodu. Nie sposób przy tym pominąć kwestii zachowku. W praktyce z wydziedziczeniem mamy do czynienia jedynie w wypadku, gdy spadkodawca pozostawił po sobie testament.
Osobami uprawnionymi do zachowku, a tylko te można wydziedziczyć, są dzieci spadkodawcy, jego rodzice i małżonek. Oznacza to tym samym, iż zachowek, czyli roszczenie majątkowe na wypadek nieuwzględnienia tych osób w testamencie, nie przysługuje np. rodzeństwu spadkodawcy. Spadkodawca, który dokonuje wydziedziczenia wobec swych dzieci, małżonka lub rodziców musi umotywować swoją decyzję w testamencie. Powody tej decyzji są jasno określone w Kodeksie Cywilnym, co wyklucza dowolność spadkodawcy w tym względzie. Spadkodawca może dokonać wydziedziczenia, jeżeli uprawniony:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Ustawodawca w sposób jasny określił sytuacje, w których wydziedziczenie jest możliwe. Samo wydziedziczenie powinno wynikać wprost z testamentu. W takiej sytuacji uprawnionemu nie przysługują żadne roszczenia majątkowe wobec spadkobierców powołanych do dziedziczenia z mocy testamentu.
Jednak w razie gdy wydziedziczony nie zgadza się z decyzją spadkodawcy, może podważyć treść testamentu. W istocie, jak wynika z treści ustawy, zachowanie uprawnionego polegające na zaniedbywaniu obowiązków rodzinnych bądź postępowaniu wbrew zasadom współżycia społecznego musi mieć charakter uporczywy, co przekreśla dokonanie wydziedziczenia przy jednorazowym bądź krótkotrwałym postępowaniu uprawnionego. Nie może również być mowy o wydziedziczeniu w sytuacji, jeśli spadkodawca uprawnionemu wybaczył jego postępowanie. Wybaczenie może mieć miejsce zarówno przed jak i po sporządzeniu testamentu przez spadkodawcę. W wypadku, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wybaczenie powinno nastąpić z dostatecznym rozeznaniem.
W takich sytuacjach w postępowaniu sądowym uprawniony powinien podważyć treść testamentu oraz zasadność wydziedziczenia. Jeżeli Sąd uwzględni zarzuty uprawnionego, wówczas uprawnionemu przysługiwać będzie zachowek, który jest w wysokości połowy przypadającemu mu ustawowo udziału spadkowego, a jeśli uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy to przysługuje mu 2/3 ustawowego udziału spadkowego.
Kancelaria Adwokacka Gliwice Legaleo.pl
ul. Rynek 2, lok. IV, 44-100 Gliwice
tel. 32 235 30 21
kancelaria@legaleo.pl
