W zabytkowym kompleksie Radiostacji Gliwice ma powstać jeden z najważniejszych w kraju ośrodków muzealno-edukacyjnych związanych z II wojną światową. Warunkiem jest pozyskanie dofinansowania ze środków Unii Europejskiej. Dobiegają już końca prace projektowe związane z modernizacją obiektu i tworzeniem nowoczesnej wystawy. Równocześnie podejmowane są starania o wpisanie Radiostacji na światową listę UNESCO.
Radiostacja Gliwice to najbardziej rozpoznawalny zabytek Gliwic i miejsce wyjątkowe w skali światowej. Zbudowana w latach trzydziestych minionego wieku drewniana wieża antenowa jest najwyższym tego typu obiektem w Europie. Zachowała się wraz z kompleksem trzech budynków zaplecza, w tym z częścią oryginalnego wyposażenia. Funkcjonuje tu obecnie niewielki oddział Muzeum w Gliwicach, który ma przejść gruntowną metamorfozę.
– Wydarzenia, które rozegrały się 31 sierpnia 1939 roku w Radiostacji Gliwice, wówczas Sender Gleiwitz – łącznie z kilkoma innymi tego rodzaju incydentami na przygranicznych obszarach Rzeczpospolitej Polskiej i III Rzeszy – posłużyły hitlerowskim Niemcom za pretekst do rozpętania II wojny światowej. Zamordowany podczas Prowokacji Gliwickiej Franz Honiok: Ślązak, powstaniec śląski, katolik, działacz Związku Polaków w Niemczech, był pierwszą ofiarą tej katastrofy, symbolem milionów istnień ludzkich pochłoniętych przez wojenną hekatombę – przypomina Grzegorz Krawczyk, dyrektor Muzeum w Gliwicach.
Gliwicka Radiostacja jest wpisana na listę Pomników Historii, na której znajdują się obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych dla dziedzictwa kulturowego Polski. Leży również na Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego, który jest częścią Europejskiego Szlaku Dziedzictwa Przemysłowego. Obecnie prowadzone są starania o umieszczenie jej na tzw. narodowej liście informacyjnej, co stanowi pierwszy krok do wpisania zabytku na światową listę UNESCO.
W tym wyjątkowym miejscu powstać może jeden z ważniejszych w kraju ośrodków muzealno-edukacyjnych tematycznie związanych z II wojną światową, ale odwołujący się także do współczesności.
– Zwrócimy szczególną uwagę na katastrofalne w skutkach decyzje natury politycznej, na wykorzystywanie mediów do dezinformowania i manipulowania społeczeństwami, na kłamstwo historyczne, na skutki zacierania granicy między dobrem a złem. W Gliwicach, w sierpniu 1939 r. niemieckie służby specjalne przeprowadziły akcję, w trakcie której bodaj po raz pierwszy w dziejach wykorzystano nowoczesne media celem wpuszczenia w przestrzeń publiczną fałszywej informacji mającej usprawiedliwić prowadzenie wojny – mówi Grzegorz Krawczyk.
Prace nad scenariuszem nowej ekspozycji, poprzedzone licznymi kwerendami w Polsce i za granicą, oraz nadzór nad jego przełożeniem na projekt wykonawczy ekspozycji prowadzi od kilku lat utworzony przez Muzeum zespół w składzie: Ewa Wosz, Zbigniew Gołasz, Grzegorz Krawczyk, dr Sebastian Rosenbaum i dr Bogusław Tracz.
Autorem projektu plastycznego wystawy oraz projektu modernizacji całego kompleksu urbanistycznego Radiostacji Gliwice jest Mirosław Nizio, szef pracowni architektonicznej Nizio Design International, znanej z realizacji dla wielu nowoczesnych instytucji kultury w Polsce i za granicą.
Cel projektu
Zgodnie z projektem, zewnętrzny wygląd budynków zostanie zachowany. Dwa budynki mają być wykorzystane na potrzeby muzealne, powstanie też nowy, podziemny obiekt pod dziedzińcem, przeznaczony na dużą część stałej ekspozycji. W trzecim z istniejących budynków zaplanowano aparthotel. Przewidziano także budowę miejsc parkingowych, plenerowego placu muzealnego i widokowego tarasu.
– Celem naszego projektu jest zaproponowanie interesujących, nowoczesnych rozwiązań architektonicznych, wzmacniających siłę wyrazu i przesłanie ideowe muzeum, przy równoczesnym podejściu pełnym szacunku dla historii i powagi miejsca, wprowadzającym harmonię w układ urbanistyczny Radiostacji, przy maksymalnym zachowaniu wartości zabytkowej budynków – podkreśla Mirosław Nizio, autor projektu.
Dokumentacja wykonawcza powinna być gotowa w kwietniu, jest na bieżąco uzgadniana ze Śląskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Katowicach i opiniowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Modernizacja kompleksu Radiostacji to inwestycja ważna dla Gliwic i całego regionu. Zostanie zrealizowana, jeśli Muzeum otrzyma dofinansowanie ze środków zewnętrznych, przy jednoczesnym wsparciu ze środków ministerialnych i budżetu miasta. Jest szansa na pozyskanie pieniędzy z Unii Europejskiej.
Jak informuje Muzeum, przygotowywana inwestycja wzorcowo wpisuje się w program funduszy europejskich FENIKS, przeznaczonych na finansowanie infrastruktury kultury i turystyki kulturowej. Nabór wniosków rozpocznie się już w maju tego roku i gliwicka placówka zamierza przystąpić do konkursu. To przedsięwzięcie może być największą inwestycją realizowaną w ostatnich latach w obszarze gliwickiej infrastruktury związanej z dziedzictwem kulturowym.
– Niezmiernie mnie cieszy, że po okresie prac przygotowawczych jesteśmy coraz bliżej realizacji tej ważnej inwestycji związanej z modernizacją zabytkowego kompleksu urbanistycznego Radiostacji Gliwice. Nie trzeba nikomu przypominać, że Radiostacja jest obiektem unikatowym w skali światowej, zarówno ze względu na walory techniczne, ale również z racji wydarzeń, które miały miejsce w roku 1939. Planowana inwestycja ma na celu wykreowanie przestrzeni stanowiącej istotny punkt na mapie muzealnictwa. Będzie to miejsce nie tylko upamiętnienia tragicznych w skutkach wydarzeń, ale również służące edukacji. Chcemy stworzyć przestrzeń dostępną i atrakcyjną dla każdego, nie tylko dla pasjonatów. Plany są śmiałe, ale mam nadzieję, że uda się nam je zrealizować – mówi Ewa Weber, zastępczyni prezydenta Gliwic, odpowiedzialna m.in. za sferę kultury w mieście.